I Don’t Know if I’ve Explained Myself
Mariska van den Berg
Chris Evans vervaardigde in 2013 op uitnodiging van SIR het kunstwerk Portrait of a Recipient as a Door Handle. After a Drawing Produced by an Anonymous Philanthropist, een opdracht die deel uitmaakte van het Coolsingel-programma. Het kunstwerk, twee identieke bronzen deurklinken die gedurende zes jaar de entreedeuren van de Rabobank aan Blaak sierden, was de eerste van een omvangrijker serie handvaten gedacht voor de entrees van de vele banken aan de centrumboulevard van Rotterdam. Evans stelde de sculpturen voor als concrete aangrijpingspunten op de overgang van de drukke stedelijke publieke ruimte naar de afgeschermde financiële wereld.
De opvallend lange titel vraagt erom nauwkeurig gelezen te worden, en geeft dan iets bloot van zowel de ontstaansgeschiedenis van dit werk, als van de werkwijze van de kunstenaar in meer algemene zin. Evans bestempelt het werk als een portret, ‘gemaakt op basis van een tekening van een anonieme filantroop’. Het portret, als klassiek genre in de kunst, brengt conventies en verwachtingen mee. De titel mag eraan refereren, het werk mag die echoën, maar de inlossing van welke verwachting dan ook wordt ontweken. Op de overgang van het publieke (en zichtbare) naar de besloten bancaire wereld, waar in onzichtbare kapitaalstromen en transacties private en publieke belangen niet zonder meer met elkaar stroken, worden de protagonisten – de anonieme filantroop en de ontvanger van deze vorm van liefdadigheid – in het middelpunt van de aandacht geplaatst. Ook de filantroop bevindt zich in een overgangsgebied: zijn of haar kapitaal wordt immers vergaard binnen het systeem, dat vervolgens naar buiten toe wordt geopend met een genereus gebaar. De Recipient wordt geportretteerd als een deurklink in een beeldtaal geënt op art deco, een decoratieve stijlbeweging uit de vroege 20e eeuw met een sterke oriëntatie op de gebruikswaarde van de kunst. De Recipient kijkt – en zwenkt – zowel naar binnen als naar buiten op de overgang van werelden. Alles begint zo door elkaar te lopen: veronderstelde rollen, conventies, gangbare en geaccepteerde manieren van optreden. Evan zei hierover: ‘My hope is that this artwork causes people to reflect on the systems of power and influence (benign and otherwise) that shape our public spaces, and determine which cultural forms occupy them.’
Het werk van de uit het Verenigd Koninkrijk afkomstige Chris Evans ontvouwt zich naar eigen zeggen ‘through conversations with people from diverse walks of life’. Evans introduceert voorwerpen uit zijn eigen leefwereld in die van anderen; zijn werk biedt hem de gelegenheid om zich te begeven in die andersoortige werelden. Steeds opnieuw nodigt hij daarbij betrokkenen uit om een vergelijkbare beweging te maken, om ontmoetingen en uitwisseling tot stand te brengen.
In 2014 toonde Evans op de Liverpool Biennial het werk A Needle Walks in een Haystack dat hij speciaal voor deze biënnale vervaardigde maar vernoemde naar een eerder werk. Hij droeg zijn opdracht over aan het luxe juwelen merk Budels – een van de hoofdsponsors van Liverpool Biennial – dat hij uitnodigde om een ring te ontwerpen. Het persbericht van de biënnale gaf hij daarbij mee als het ‘programma van eisen’. Op de tentoonstelling was uiteindelijk een luxe sieraad te zien, in een klassieke vitrine, getooid met diamanten. Voortgekomen uit een speelse vorm van uitwisseling, maar onderhevig aan notarieel vastgelegde afspraken over auteurschap en eigendom, werd de ring nadrukkelijk gepresenteerd als een kunstwerk. De tricks of the trade van een commercieel topmerk, die van opdrachtgever- en kunstenaar, diens artistieke visie, de waarde van geld versus die van ideeën, alles buitelt over elkaar heen. Posities, protocollen, processen, grenzen en betekenissen vervagen en verschuiven. Evans initieert en faciliteert om de intenties en het gedrag van de betrokken partijen te observeren – als een kantoorklerk – zoals hij zelf graag zegt.
In uiteenlopende sferen en disciplines, zoals in Rotterdam en Liverpool, onderzoekt Chris Evans langs onzichtbare paden van overleg en onderhandeling, de posities, waarden en geaccepteerde manieren van optreden. Hoe navigeer je daarbij? Welke taal voldoet ter overbrugging? Hoe verwachtingen te echoën en te verbeelden? Door formats en conventies van het ene domein over te hevelen naar het andere – door uitlening of vertaling – raken vanzelfsprekendheid en houvast zoek. Evans tast af wat hij de poreusheid van – of permeabiliteit tussen – werelden noemt: de momenten of situaties waarin zij aan elkaar raken, in elkaar doordringen en zicht bieden op elkaar en tegelijkertijd op zichzelf.
Waar een enkel werk, zoals de deurklinken voor de Rotterdamse banken bijvoorbeeld, ongrijpbaar kan aandoen – geheel in lijn overigens met de onzichtbare processen die eraan ten grondslag liggen – biedt zijn oeuvre als geheel meer zicht op zijn benadering. Met omcirkelende bewegingen stelt hij – in zijn sculpturen, tekeningen maar tevens in zijn ruimtelijke interventies, concerten, performances en filmscripts – conventies, waarden en de complexe relaties van macht en invloed ter discussie. Daarbij weet hij de stugge formaliteit (die opdrachtgeverschap, tentoonstellingsconventies, geldstromen, juridisch auteurschap en eigendom onvermijdelijk aankleven) te vermijden ten gunste van iets veder-lichts. Veel van zijn werken keren steeds opnieuw terug in wisselende configuraties. Ook de titels van de tentoonstellingen – speels en suggestief als bijvoorbeeld Untitled (Drippy Etiquette) en Good luck with your natural, combined, attractieve and truthful attempts in two exhibitions – onderschrijven die lichte toets. Het geheel is gelaagd en verknoopt, onderdelen zowel voorbijgaand als terugkerend; het laat zich geenszins vastpinnen maar tovert in cyclische patronen steeds nieuwe perspectieven en gedachten tevoorschijn.
De sociale omgangsvormen en rituelen die zowel ons leven als de kunst vormgeven, liggen in belangrijke mate vast, zij werden al eerder en vaak door anderen uitgestippeld. Zij zijn onzichtbaar en vaak ook onbewust. Wij zijn het die de relaties steeds opnieuw leven inblazen en in die herhaling bestaande posities en macht bevestigen. De proposities van Chris Evans gooien minieme korreltjes zand in dat mechanisme. Van verstoren of ontsporen echter is geen sprake, eerder het subtiel bespelen van de grenzen. Zijn licht ontregelende aanrakingen leggen bizarre vanzelfsprekendheden bloot en openen perspectieven waarin ineens een hele andere wereld mee resoneert. Stijlvol en betekenisvol. For the fun of it.
Chris Evans (1967 UK) woont en werkt in Londen, hij is als tutor verbonden aan de Ateliers in Amsterdam
NOTEN
De titel van de tekst ‘I Don’t Know if I’ve Explained Myself’ is ontleend aan Goofy Edit (2011, uitgave Marres|Sternberg Press) waarin het achterin op het schutblad staat en wordt gevolgd door een kruisje, dat normaliter aangeeft dat iemand is overleden.
Het eerste model van Portrait of a Recipient as a Door Handle. After a Drawing Produced by an Anonymous Philanthropist, een bronzen maquette, werd in 2010 getoond bij Marres – Huis voor Hedendaagse Cultuur in Maastricht – en werd aangekocht door de Rabo-kunstcollectie. Onverlet de vele inspanningen om de handvaten te installeren op meerdere banken aan de Coolsingel, hebben de deurklinken uitsluitend gefunctioneerd aan de entreedeuren van de Rabobank aan Blaak. Na de verhuizing in 2019 zijn zij niet meegegaan naar de nieuwe locatie. Inmiddels zijn vrijwel alle banken op de Coolsingel verhuisd, verdwenen of opgegaan in andere consortia. Portrait of a Recipient as a Door Handle. After a Drawing Produced by an Anonymous Philanthropist bevindt zich momenteel in het depot.
BRONNEN
Joanne Laws
Chis Evans. Project Arts Centre, Dublin, Ireland
Frieze 168, Jan-Feb 2015
Emma I. Panza
A Magnetic Promenade at PRAXES, Metropolis M
http://www.metropolism.com/en/reviews/23819_a_magnetic_promenade_at_praxes Geraadpleegd 3 december 2019
Chris Evans, Will Holder, Lisette Smits (Eds)
Goofy Edit
Marres|Sternberg Press, 2011
