Formula B (2001)

Job Koelewijn

foto Pieter vandermeer

foto Pieter vandermeer

foto BKOR archief

foto BKOR archief

foto Korrie Besems

foto Korrie Besems

technische ontwerptekening

technische ontwerptekening

Het kunstwerk

In het water van de Westersingel schreef Job Koelewijn de regel ‘No Matter Try Again Fail Again Fail Better’, afkomstig uit de korte roman Worstward Ho van Samuel Beckett. De tekst is leesbaar vanaf de kant aan het beeldenterras aan de Westersingel. Koelewijn kwam op het idee tekst te gebruiken en de singel op te vatten als een onbeschreven blad, waarin je woorden kunt schrijven. ‘Zoals je vroeger langs de kant van de zee stond en je gedachten in het water schreef’, lichtte hij toe. Via een geperforeerd leidingsysteem onder water, waardoorheen een luchtstroom wordt geperst, verschijnen de woorden in luchtbellen aan het oppervlak.

 

Jaar
2001
Locatie
Westersingel 7B
Afmeting
45 x 2 m
Materiaal
roestvrij staal, pvc, luchtpomp
Opdrachtgever
Gemeente Rotterdam
Eigenaar
Gemeente Rotterdam

De plek

Hoewel Job Koelewijn vooral bekend is om zijn tijdelijke installaties, werd hij door de gemeente Rotterdam uitgenodigd om op het beeldenterras een permanent beeld te creëren. Men verwachtte dat Koelewijn door zijn persoonlijke benadering een goed tegenwicht zou kunnen geven aan de veelal statische bronzen op het verder gelegen beeldenterras. Geleid door de nadrukkelijke aanwezigheid van de gebruikers van de Pauluskerk wilde hij de passanten een hoopvolle boodschap meegeven en koos een toepasselijk citaat van Samuel Beckett. Na thuis met een bak water, landbouwplastic en een stofzuiger het idee te hebben getoetst, bouwden specialisten in nauw overleg met Koelewijn een framewerk van roestvrij staal. Ze boorden twaalfhonderd gaatjes in kunststofbuizen, monteerden die op een onderstel en lieten het geheel afzinken in de Westersingel. Om bevriezing te voorkomen is het object in de winter afgesloten.

Job Koelewijn

Job Koelewijn

Job Koelewijn (Spakenburg, 1962) volgde een schildersopleiding aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam. Met zijn afstudeerproject in 1992 brak hij radicaal met schilderen en sindsdien zoekt hij naar andere manieren om zichzelf uit te drukken. Koelewijn gebruikt vaak geurrijke en vluchtige materialen. Zo besmeerde hij in 1995 de deur van tentoonstellingsruimte De Appel in Amsterdam met inhalatiezalf. De scherpe geur maakte iedereen die de ruimte binnenkwam bewust van zijn ademhaling. Vaak verwerkt hij in zijn werk tekst of poëzie. In 1996 bedekte hij de vloer van een zaal in het Stedelijk Museum Amsterdam met groene isolatieplaten. Hierop schreef een performer met een deodorantroller gedichten. Deze bleven een paar minuten leesbaar en verdwenen daarna.

Bekijk alle kunstenaars

Formula B

Claudine Hellweg

‘No matter – try again – fail again – fail better’ zijn woorden van de dichter en (toneel)schrijver Samuel Beckett. Job Koelewijn vond ze als citaat in een literair tijdschrift, de woorden raakten hem. De regel komt uit de korte roman Worstward Ho die Beckett in 1984 publiceerde. Deze roman vertelt het verhaal van de mensheid die na een chemisch ongeluk, ergens in de toekomst, geen andere keuze heeft dan de ruimte te gaan veroveren. Het is een korte parabel die het ontstaan van leven beschrijft en het onmogelijke proces van het scheppen. De weinig optimistische strekking van de roman spreekt ook uit de zin ‘Ever tried – ever failed – no matter – try again – fail again – fail Better’.

Job Koelewijn heeft deze woorden echter in een ander licht geplaatst, door de zin in te korten. Zijn versie verwoordt een optimisme dat hij voorstaat en graag door wil geven aan anderen: het maakt niet uit als je faalt, en het leven je opzadelt met tegenslagen. Met doorzettingsvermogen, vastberadenheid en geduld kom je hoe dan ook vooruit in het leven; misschien moet je je doelen aanpassen, maar er gloort altijd hoop.

Koelewijn behoort tot de jonge generatie Nederlandse kunstenaars die furore maakt in het buitenland en exposeert in musea en galeries over de hele wereld. Hij werkt gestaag aan een bescheiden, maar gevarieerd oeuvre, van performances, installaties, foto’s, video’s en objecten. Veel van zijn doorgaans efemere werken vinden hun oorsprong in het leven van hemzelf. Als eindexamenproject aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam in 1992, onderwierp hij het glazen Rietveldpaviljoen bij het academiegebouw aan een grote schoonmaakbeurt. Koelewijn had zijn moeder en tantes gevraagd deze taak op zich te nemen in de traditionele klederdracht uit zijn geboortedorp Spakenburg. De eenvoudige handeling was rijk aan betekenis. Schoon schip maken na een studie, was de meest aan de oppervlakte gelegen interpretatie, of beter: zich ontdoen van de invloeden van de opleiding. Tegelijkertijd was het een respectvol gebaar naar de oude tradities van de Spakenburgse gemeenschap en de elementaire architectuur van de Stijl, waar de architect Rietveld deel van uitmaakte.

Recentelijk maakte Koelewijn een aantal werken naar aanleiding van zijn verblijf in New York. Deze stad maakte een zo overweldigende indruk op hem, dat hij zich er in het eerste jaar ontheemd en verloren voelde. Een van de werken die daaruit voortkwamen, was een serie bodywarmers. In elke bodywarmer waren een walkman en luidsprekers ingenaaid, waaruit de stem van een dichter klonk. Poëzie is vaak een heilzame factor in zijn werk, een middel om vitaliteit op te roepen, kracht op te doen en een positieve instelling te genereren. Hij leent met dat doel regelmatig de woorden van zijn favoriete dichters. Aanvankelijk maakte hij een bodywarmer voor zichzelf met gedichten van Lucebert en Paul van Ostayen, om zich in New York te warmen aan hun poëzie en om zich te beschermen tegen die stad. Later maakte hij meerdere bodywarmers met gedichten van Herman de Koninck, Robert Frost en Elisabeth Eybers, die voor Koelewijn een speciale betekenis hebben.

Formula B (No matter – try again – fail again – fail better) is Koelewijns eerste permanente werk voor de openbare ruimte. Hij ging uit van de gedachte dat een permanent beeld vaak een monument is, een herinnering aan een bepaalde gebeurtenis of een persoon uit een vervlogen tijd. Zijn werk zou die functie niet krijgen, maar moest zelf de vluchtigheid van de tijd verbeelden. Uit het water van de Westersingel borrelen in luchtbellen de woorden No matter – try again – fail again – fail better op, vluchtig en ongrijpbaar als een voorgedragen vers. Het beeld heeft een sterke verwantschap met het werk Dreaming dat Koelewijn in 1996 voor een tentoonstelling in het Stedelijk Museum in Amsterdam maakte. In een grote hoekzaal van het museum was de vloer volledig bedekt met zachte groene isolatieplaten. In de ruimte zat een jongen of meisje in pyjama die met een deodorantstick citaten van Marsman en teksten als ‘art can change the world’ op de vloer schreef. Enkele minuten waren de regels te lezen, totdat de alcohol verdampte en de woorden in het niets oplosten. Wat overbleef, was de geur en een vaag uitgebleekt spoor van de deodorant, als woorden die naklinken in je oren. Was de efemere kwaliteit van Dreaming gekoppeld aan het ongrijpbare domein van de droom, in Rotterdam bieden de luchtbelletjes een optimistisch motto voor het leven.

Het tekstwerk in het water vereiste een gecompliceerde en kwetsbare techniek. Twijfels over de technische haalbaarheid van het beeld overschaduwden aanvankelijk het enthousiasme van de Commissie Internationale Beeldencollectie voor het voorstel van Koelewijn. Koelewijn zelf echter wilde zijn voorstel absoluut gerealiseerd zien. Dankzij zijn vasthoudendheid, een aantal goede gesprekken en een proefopstelling wist hij de commissie uiteindelijk te overtuigen. Koelewijn gaf niet op en kan nu ook Rotterdam laten lezen: No matter – try again – fail again – fail better.

literatuur
Blotkamp, C., S. van der Meulen, New Dutch Sculptors (Job Koelewijn), Rijssen 1999
Gesprek met de kunstenaar in september 2001

Job Koelewijn maakt flashmob voor heropening Rijksmuseum | 2013

Na tien jaar verbouwen en restaureren opent het Rijksmuseum in het weekend van 13 en 14 april 2013 opnieuw haar…

Lees meer

Formula B van Job Koelewijn tijdelijk buiten werking | 2008

Het werk van Job Koelewijn, een tekst geschreven met opborrelend water in de Westersingel, is tijdelijk buiten werking vanwege…

Lees meer

Koelewijn wint Nebest Kunstprijs met Formula B | 2002

Ontwerptekening van Formula B. Job Koelewijn wint de eerste Nebest Kunstprijs met Formula B. De tweejaarlijkse prijs van 25.000 euro…

Lees meer

Sprankelende onderwaterkunst aan de Westersingel

Rotterdams Dagblad de dag na de onthulling van Formula B (2001) van Job Koelewijn in de Westersingel.

Lees meer

Onthulling Formula B | 2001

Op vrijdag 6 juli 2001 stelt wethouder Kunstzaken Hans Kombrink het kunstwerk van Job Koelewijn in het water van de…

Lees meer