Monument voor alle gevallenen 1940 – 1945 (1957)

Mari Andriessen

foto Jannes Linders

foto Jannes Linders

Het kunstwerk

Het Monument voor alle gevallenen 1940 – 1945 is ontstaan naar aanleiding van een prijsvraag, uitgeschreven door het op 16 mei 1945 opgerichte Comité tot Oprichting Gedenkteken Rotterdam. Geen van de inzendingen voldeed, waarna de Nederlandse Kring van Beeldhouwers op eigen initiatief enkele beeldhouwers naar voren schoof, onder wie Mari Andriessen. Hij had een grote reputatie opgebouwd met beelden die naar het verzet verwezen, zoals De dokwerker (1952) in Amsterdam, en kreeg in 1953 de opdracht.

Andriessen maakte, na zijn verblijf in Rotterdam om de sfeer te proeven, een ontwerp van een beeldengroep bestaande uit een vrouw en twee mannen. In een later stadium voegde hij nog een kind toe om het geheel dynamischer te maken. De vier figuren belichamen heden, verleden en toekomst: het verdriet om het verleden krijgt vorm in het gebogen hoofd van de vrouw, het kind verzinnebeeldt het wordende leven, de man in het midden deelt het verdriet van de vrouw, maar heeft tegelijk zijn arm om de man, die de toekomst tegemoet treedt en met de spade in de hand klaar is voor de wederopbouw.

Het beeld is strategisch geplaatst, tussen het oude Stadhuis en de nieuwbouw van de Lijnbaan. Op de sokkel zijn de woorden ‘Sterker door strijd’ te lezen. Wilhelmina sprak deze woorden na haar terugkeer uit Engeland en Rotterdam heeft ze als devies in haar stadswapen opgenomen. Op de andere zijde staat een gedicht dat Clara Eggink bij het beeld schreef: “Het werk des daags vraagt om een gave mens. Men moet de ramp om zijn herstel vergeten. Zoals de zwerm der meeuwen op uw havens, onafwendbaar keert de levensdrift. Toch stoelt uw welvaart tevens ‘t ontijdig graf van die nu van geen opbouw weten. Gedenk dees onherstelbaarheid – dan zal uw nageslacht zijn brood in vrijheid eten.” Dit beeld vormt samen met De verwoeste stad van Ossip Zadkine en Ongebroken verzet van Hubert van Lith een ensemble rondom de oorlog en het verzet. Prinses Wilhelmina onthulde het beeld op 4 mei 1957.

Jaar
1957
Locatie
Stadhuisplein 16
Afmeting
320 x 130 x 380 cm
Materiaal
brons
Opdrachtgever
Comité tot Oprichting Gedenkteken Rotterdam
Eigenaar
Gemeente Rotterdam
Mari Andriessen

Mari Andriessen

Mari Andriessen (Haarlem, 1897 – Haarlem, 1979) studeerde enkele jaren aan de Haarlemse Kunstnijverheidsschool om vervolgens een opleiding tot beeldhouwer aan de Rijksakademie in Amsterdam te volgen. Andriessen had les van beeldhouwer professor Jan Bronner. In het begin kreeg hij zijn monumentale opdrachten voornamelijk van de katholieke kerk: in steen gehouwen gestileerde Bijbelse voorstellingen. Vanaf de tweede helft van de jaren 1930 kreeg hij ook opdrachten uit niet-katholieke kringen. Hij begon zijn beelden te modelleren en het werk werd vrijer en ruimtelijker.

Na de Tweede Wereldoorlog maakte Andriessen verschillende oorlogsmonumenten. In 1949 kreeg hij zijn eerste opdracht, een herdenkingsmonument in Enschede. Hij ontwierp hiervoor verschillende figuren – een soldaat, een joodse vrouw met kind, bomslachtoffers, verzetsmensen – en plaatste die op afzonderlijke sokkels gezamenlijk op een grasveld. In dezelfde periode werd Andriessen benaderd door de gemeente Amsterdam, die een monument voor de Februaristaking van 1941 wilde oprichten. Voor dit beeld koos Andriessen de strijdbare gestalte van een robuuste dokwerker. Sinds de onthulling door Koningin Juliana op 19 december 1952 wordt het beeld door velen gezien als hét nationale symbool van het verzet in Nederland.

In 1962 kreeg Andriessen het verzoek om een nationaal monument voor Koningin Wilhelmina te maken in Den Haag. Verder vervaardigde hij beelden van ingenieur Lely bij de Afsluitdijk en van Anne Frank, dat sinds 1977 in Amsterdam te vinden is. Andriessen oogstte vooral waardering door de wijze waarop hij het karakter van de uitgebeelde figuren uitdrukte, zonder zich teveel in details te verdiepen. Tot op hoge leeftijd was hij productief. In 1979 overleed hij in zijn geboorteplaats Haarlem.

Bekijk alle kunstenaars