John Körmeling, 1989, Rotterdam, mei 2015.
Steden zijn het mooist als ze deels onder water staan. Geen auto’s, geen mensen, weinig drukte. Op de site van de Internationale Beelden Collectie zag ik nadat ik L’Homme Qui Marche van Rodin had aangeklikt een foto uit het jaar 2000: ‘Wateroverlast Westersingel’. De Westersingel trad buiten zijn oevers en vormde een brede waterlaan. Enkele beelden van de culturele as op de Westersingel (Rodin, Mastroianni, Wotruba) torenen majestueus boven het water uit. L’Homme Qui Marche die met zijn blote voeten ooit in het gras voor het Parkhotel stond kreeg op de culturele as een hoge sokkel. Hij lijkt over het water te lopen.
Diverse steden hebben diverse beelden over de stad verspreid. Door ze te verzamelen, te groeperen, worden ze gemusealiseerd en winnen ze aan zichtbaarheid. Zou je de culturele as op de Westersingel overdekken dan spreek je van een extended museum. Slecht je de muren van Boijmans van Beuningen dan blijkt de museale collectie een als rolmops gevouwen zomeropstelling.
Het l’art pour l’art van de autonome kunst is een nog relatief jonge discipline. Kunst in de openbare ruimte boogt op een lange traditie met kunstenaars als Michelangelo Buonarroti, Gian Lorenzo Bernini, Auguste Rodin, Aristide Maillol, Claes Oldenburg en Katharina Fritsch; kunstenaars die met de opdrachtgever en de stad in competitie gaan en de kunstpraktijk levendig en alert houden. De gang van het kunstwerk uit atelier naar museum of galerie heeft daarentegen meer iets van een rouwstoet. Aan het graf van de expositie ontvouwt zich de scene, het sociale netwerk dat van even groot belang wordt geacht als de kunstwerken. Kunst in de openbare ruimte is haar eigen scene.
In historische steden als Rome wordt de openbare scene door een stapeling van beeldende kunst, architectuur en stedenbouw getoond als een lasagne van tijdlagen. Op elke straathoek wordt de openbare ruimte gevierd.
Het centrum van Rotterdam is jong. In de liesstreek van de puberende binnenstad hebben zich inmiddels de eerste beeldhouwwerken in een rechte lijn opgesteld. De sculpturale levensader zal zich in de toekomst vertakken om diep in de porieën van het centrum binnen te dringen.
Dat is wat Rotterdam na het bombardement eindelijk beseft: dat een levensvatbare stad een stad is die vooruitkijkt.
Als kind stootte ik bij het verlaten van het station van Rotterdam op een hertenkamp. Later op de metalen bloemen van Paul Beckman in de kleuren van de RET. Het hertenkamp werd op de foto van de openbare ruimte geretoucheerd. De bloemen van Beckman opgeruimd.
Rotterdam lijkt historisch dermate getraumatiseerd dat ze niet anders met openbare ruimte kan omgaan als volgens het principe van alles rasieren. Terwijl een stad die zich in lagen opbouwt zich in pokdaligheid laat lezen. Als een palimpsest.
Het water dat in 2000 buiten de oevers van de Westersingel trad, voegde een nieuwe, onverwachte semi-architectonische laag toe aan de binnenstad van Rotterdam. De beelden, de bomen, ook de hoogbouw op de achtergrond krijgen er een ander aanzien door.
Misschien dat het toekomstige treinstation na voltooiing in de staart van de Internationale Beelden Collectie hapt. Misschien dat De Lijnbaan in een nieuw ontwerp als ‘archeologisch fragment’ wordt gespaard. Dat Kunsthal en Natuurhistorisch Museum letterlijk door de Internationale Beelden Collectie worden doorsneden. Dat er een poppodium op de Erasmus Universiteit wordt gerealiseerd. Dat nieuwe functies als parasieten aan bestaande infrastructuren hechten. Dat de stad zich in zichzelf spiegelt, zich als stedelijke deerne trots laat lezen en bewonderen. Dat fantasie, begeerte en moed de beat van het bombardement als uitgangspunt hanteren voor nieuw elan en het elegisch verleden ver achter zich laten.
Op elke obelisk in Rome plaatste de Kerk een christelijk symbool om haar territorium middels geurvlaggen te duiden. John Körmeling plantte in 1989 in naam van de kunst een geurvlag in neonbuizen op de nieuwbouw van Rotterdam-Zuid. Beeldende kunst, architectuur en stedenbouw in de openbare ruimte helpen Rotterdam vooruit te kijken. Multiculturele steden zijn ook multifunctionele steden.
17 juni 2008